Specyfika wieku starszego

• 10-07-2020
• Zmodyfikowano: 28-08-2020

W procesie fizjologicznego starzenia się, już w średnim wieku następuje stopniowy zanik (atrofia) czynnych komórek w poszczególnych tkankach i narządach, średnio o 1% na dekadę życia. Ubożeje masa kostna i mięśniowa, zmniejsza się podstawowa przemiana materii, słabnie funkcja poszczególnych układów (endokrynologicznego, odpornościowego, sercowo-naczyniowego, oddechowego, pokarmowego itd.). Pojawiają się zmarszczki na skórze, włosy siwieją, zmienia się sylwetka ciała, ogólna sprawność funkcjonalna i intelektualna. Pojawiają się tzw. wielkie problemy geriatryczne, a mianowicie: ograniczenie mobilności, unieruchomienie, zaburzenia stabilności postawy, skłonność do upadków, nietrzymanie zwieraczy, upośledzenie funkcji poznawczych, depresja, niedożywienie, upośledzenie wzroku i słuchu, zespoły jatrogenne.

 

Pacjenci w wieku podeszłym nie są grupą jednorodną. Jej różnorodność wynika z jednej strony z przebiegu procesu starzenia, który u każdego z nas jest procesem indywidualnym, a z drugiej z występowania u każdej osoby innych przewlekłych procesów chorobowych oraz stosowania innych leków. Dodatkowo wraz z wiekiem coraz większą rolę odgrywa czynnik psychospołeczny. Ma on znaczenie dla wystepowania i przebiegu niektórych chorób (przynależność do grupy, zainteresowanie własną osobą, poczucie użyteczności dla społeczeństwa).

 

Biorąc pod uwagę fakt, że przebieg procesu starzenia jest indywidualny tym bardziej, że u niektórych pacjentów współwystępują schorzenia, które wpływają na ogólną sprawność, wśród osób starszych możemy wyodrębnić grupę osób, u których na stopień sprawności funkcjonalnej wpływają zmiany tylko wynikające z procesu starzenia i mówimy wtedy o tzw. starzeniu pomyślnym oraz grupę osób, u których na ich sprawność wpływa nie tylko sam proces starzenia, lecz dodatkowo współwystępujące schorzenia – mówimy wtedy o starzenia niepomyślnym.

Wśród populacji osób w wieku podeszłym możemy wyróżnić zarówno osoby zdrowe, które czesto prowadzą aktywny tryb życia, chorych sprawnych mimo wystepowania często licznych procesów chorobowych, jak i chorych z różnego stopnia niesprawnością funkcjonalna. Zmienia sie rytm snu i czuwania, m.in. na skutek zmniejszenia wydzielania hormonu melatoniny – pojawiają się dzienne drzemki, a skraca się długość snu w nocy.

Zwalnia przemiana materii, co powoduje mniejsze zapotrzebowanie kaloryczne. Udowodniono, że zmniejszenie kaloryczności posiłków (przy zachowaniu ich pełnej wartości) opóźnia proces starzenia sięi wydłuża życie. Wraz z upływem czasu zmniejsza się ilość tkanki mieśniowej i kostnej, a zwiększa tłuszczowej. Zmniejszenie masy mięśni oraz ich siły ̨ pogarsza sprawność fizyczna, senior podczas wysiłku częściej robi przerwy.

Kości zmniejszaja swoją masę (ok. 1% na rok) oraz gestość. Zmniejsza sie także wzrost. Degeneracji ulegają chrzastki stawowe (zwłaszcza u osób otyłych), co zmniejsza zakres ruchu. W komórkach osób starszych wolniej zachodzi proces produkcji białek, co wpływa na wolniejsze tempo odnowy komórek organizmu, np. po powstaniu rany. U osób starszych zazwyczaj zmniejsza się liczba komórek nerwowych (zarówno w mózgu, jak i nerwów obwodowych), ponadto ulegająone uszkodzeniom.

Pogarsza się też przekazywanie informacji pomiedzy nimi. Dochodzi do spadku szybkości analizowania informacji, które dostają się do naszego mózgowia. Pogarsza się uwaga, przekazywanie informacji z receptorów w skórze, mieśniach i w innych narządach do ośrodkowego  układu nerwowego, które informują o położeniu poszczególnych cześci ciała, temperaturze, kształcie dotykanych powierzchni, np. stopą, palcami rąk.

Pogarsza sie  koordynacja wzrokowo-ruchowa, seniorzy skarżą się na zawroty głowy, które mogą spowodować upadki. Po 40 r. ż. nastepuje ubytek słuchu ok. 1dB/rok. Poczatkowo dotyczy tonów wysokich, potem również niskich, pojawia sie szum w uszach. Układ krażenia trudniej adaptuje się do zwiekszonego wysiłku. Tętnice stają się mniej elastyczne i poszerzone. U niektórych seniorów mogą pojawiać się nagłe spadki ciśnienia krwi po zmianie pozycji ciała lub po posiłku (po od 1 do 3 godzin po posiłku).

 

U seniorów zauważamy stopniowo zmniejszajacą się ruchomość klatki piersiowej, więcej zalegającego powietrza w drogach oddechowych. Skóra wiotczeje, pojawiają się na niej zmarszczki i plamy, staje się cieńsza, traci funkcje obronne (staje się bardziej przepuszczalna dla bakterii i toksyn), łatwiej dochodzi w niej do powstawania nieprawidłowych komórek, rany powstają łatwo, a goją się znacznie dłużej. Zmniejszenie wydolności perystaltyki jelit, kwasowości soku żoładkowego oraz upośledzenia funkcji watroby i zmniejszenia aktywności enzymów trawiennych.